begemot

Кратката проза на Михаил Булгаков по својот книжевен дострел стои рамо до рамо со неговите романи и драмски текстови. Пишувани во 1920-ите години и претежно објавувани во тогашните весници и списанија, овие раскази се полигонот во кој се развива писателскиот гениј на Булгаков. Тие неретко наликуваат на стилски етиди и тематски скици за идните долги прозни дела на овој книжевен еретик. Елементите на мрачност, гротескност и сатиричност – карактеристични за општата поетика на Булгаков – се подлога на стилот и тематските преокупации и на неговата кратка проза. Расказот, впрочем, и во неговиот случај се јавува како антиципација и сублимација на богатството на авторската фантазија.

„(…) (Бес)конечни модели на расказот содржи 80-ина куси раскази поделени во неколку циклуси и тоа: почетнички раскази, иритирачки, деликатесни, ситни, патувачки, вселенски, функционални, опасни, раскази за засолнување, среќни, несреќни, раскази со среќен почеток, а тажен крај и минијатурни раскази за пополнување страници. Веќе самите наслови укажуваат на креативноста и инвентивноста, оригиналноста и игривоста на нивната авторка. Имено, во средиштето на оваа книга се тринаесетина (според бројот на циклуси) модели на раскази, варијанти на пишување куси куси раскази; тоа се раскази за расказот, еден вид луцидни упатства и сугестии за тоа како се пишуваат раскази и какви сѐ облици и модели на краток расказ можат да постојат, како и кои се нивните парадигматични обележја. Фасцинира, притоа, богатството на аналогии и асоцијации на творечкиот чин со најобични, дури и банални ситуации и објективни предмети од непосредната реалност.“

„(…) Ефектни, енергични и динамични, минијатурите на Михајловиќ-Костадиновска се одликуваат со една згусната форма, нагласена сликовитост и висок степен на култура на изразот. Истите нудат мошне впечатливи, интересни и возбудливи коментари за видовите нарација кои, несомнено, ќе ја разиграат читателската фантазија и ќе понудат неповторливо читателско искуство. Авторката вешто си поигрува со поривот за раскажување/нарација на еден мошне инвентивен и оригинален начин.“

Лидија Капушевска-Дракулевска

Измислените суштества што се појавуваа на страниците на оваа книга, која ги сплотува ерудицијата и привлечноста, некогаш поттикнувале восхит или страв, ги инспирирале човечките верувања и суеверијата. Особени примери од фантастичната фауна, расеани по разни религии и митологии, а исто така и по литературните дела, се закануваат со пеколни страдања, некогаш со волшебнички благослов, а понекогаш влегуваа во сферата на метафизиката. Како што пишува самиот Борхес: „Насловот на оваа книга ќе ги оправда вметнувањата на принцот Хамлет, на точката, на линијата, на површината, на хиперкубот, на сите општи зборови и, можеби, на секој еден од нас и на Господ. Начелно, на речиси целиот свет. Како и да е, прибегнавме кон она што веднаш го навестува изразот измислени суштества. Составивме прирачник за чудните суштества што ги има создадено, во текот на времето и во просторот, фантазијата на луѓето.“

„Со оган и со меч“ е првиот роман од, можеби, најзначајното дело на нобеловецот Хенрик Шенкевич – „Трилогија“, која критиката ја вреднува како opus magnum на овој автор. Романот ги следи случувањата од историјата на Полска за време на козачкото востание на Хмељници (1648–1654) во Украина. Писателот, трудејќи се да поттикне патриотски чувства кај читателот, на романот му придодал карактеристики на витешки епос, вовел волшебни елементи и создал силни ликови што го репрезентираат доброто и злото.

Побунетите Козаци под водство на Хмељницки се претставени како варвари жедни за крв, а Полјаците како праведни и храбри бранители на татковината. Романот ги опишува историските личности и случувањата од полска перспектива, со голема симпатија кон полското благородништво што е индивидуализирано преку бројни епизодни личности, меѓу кои најмногу се истакнуваат ликовите на господата Заглоба и Лонгинус Подбипета, кои се прикажани како витези и бранители на христијанството, додека востаниците се обвинети за колежите, антисемитизмот и сојузот со Татарите, непријателите на татковината и на верата.

Во приказната мајсторски се преплетени голем број историски и фиктивни личности, вистински и измислени настани, како и бурната љубовна приказна на беспрекорниот витез – Јан Скшетуски и на прекрасната благородничка – Хелена Курчевичовна, кои, разделени од непријателите и злата судбина, преживуваат бројни перипетии.

Збирката раскази „Бакакај“ ги содржи раните творби на Гомбрович. Тоа првото дело што го објавил Гомбрович под насловот „Мемоари од пубертетот“, но при преобјавувањето на делото, самиот Гомбрович го променил насловот во „Бакакај“, според називот на улицата на која живеел во Буенос Аирес. Читањето на овие раскази дава поим за литературното мајсторство и за оригиналната опсервациска замисла на авторот и го олеснува разбирањето на неговите подоцнежни дела. Расказите во „Бакакај“ го откриваат фасцинантниот свет што го создал Витолд Гомбрович, еден од најважните и најдобрите писатели на дваесеттиот век. Во бизарните, фантастични и комични раскази, неговите ликови стануваат дел од модерното време, тие сонуваат, патуваат, лудуваат… Во „Бакакај“ се претставени луѓе од соседството во театрален секојдневен апсурд, во кој се можни и најфантастичните мисли и случки.

„[…] Понор е збирка раскази, во кои авторот Ѓелески продолжува, со уште порадикална потреба, да ги истражува и да ги поместува креативните потенцијали на современиот, урбан и нему лично омилен – хорор-жанр, како и предизвиците на т.н. поетика на стравот, втемелена врз сознанијата дека стравот е основната и најискрена од човековите емоции. […]“ Елизабета Шелева „Оваа книга почнав да ја пишувам со цел да ја проширам картографијата на мојот литературен свет и да ја прикажам сенката што ја пушта големиот град што ги привлекува сите жители кон своето јадро, со ветувањето за подобра иднина. Понор е град во кој, доколку еден жител одлучи да живее според туѓ терк или има намера да диктира туѓ живот, неговото тело станува транспарентно и лесно за запоседнување од неговиот двојник… Градот го третирам како жив организам што се храни од несреќата на неговите жители.“ Златко Ѓелески